گیاهشناسی:
بالنگو گیاهی علفی یکساله یا چند ساله با ساقه های بی کرک یا کرکدار است. گل آذین آن سنبله مانند است و برگ هائی با دندانه های منتهی به در حاشیه دارد.کاسه گل آن پنج دانه با دندانه های ضحیم و برجسته و بله زیرین جام گل دارای دو شیار طولی است. دارای چهار پرچم با میله های ریش دار در قاعده و فندوقچه مستطیلی سه وجهی با زائد غشایی در انتها دارد.
گل های آن آبی رنگ به ندرت مایل به زرد و سفید است. میوه آن گرد و پهن به رنگ قهوه ای و در بالای میوه علامت V دیده می شود. گیاه بالنگو گیاهی است کوتاه به ارتفاع 25 سانتی متر بوده بوی آن شبیه بوی ریحان و بدون دندانه است.
نیازهای اکولوژیکی:
بذر بالنگو در هر نوع خاکی اعم از شنی، سنگریزه ای، رسی یا آمیزه ای از آنها رشد می کند. نیاز آبی این گیاه 150میلی متر در سال است. البته با یک پراکنش مناسب بالنگو به صورت دیم و آبی در برخی از مناطق آذربایجان در شمال خراسان بصورت پراکنده کشت می شود. اگر چه این گیاه شرایط نسبتاً سرد و خشک را ترجیح می دهد ولی در شرایط آفتابی رشد و نمو موفقی دارد. مناطقی که اقلیمی نشانه آذربایجان داشتند و در زمان رسیدگی محصول بارندگی ندارند از قابلیت کشت این گیاه برخوردارند. میتوان گفت کشت این بذر در اقلیم های کم آب و خشک که زراعتهای پر مصرف آب در آن ممکن نیست بسیار مناسب است.
کاشت، داشت، برداشت:
گیاه بالنگو هم به صورت پائیزه هم بهاره کشت میگردد ولی کشت پائیزه عملکرد بهتری دارد. وزن هزار دانه حدود 4 تا 6 گرم میباشد. مهمترین عمق کاشت برای بالنگو 2 الی 3 سانتی متر می باشد. فاصله ردیف کشت 15 تا 20 سانتی متر است تعداد بذور مورد نیاز در یک هکتار حداقل بر مبنای تراکم 500 بذر در متر مربع لازم است. چون بذر در سطح زمین قرار می گیرد. مورچه بدترین آفت است برای مبارزه بهتر استقبا ل از بذر پاشی بذرها را با سمی چون سوین آلوده کرده سپس بذر پاشی صورت گیرد. دومین آفت باران است در مراحل پایانی فصل داشت، لذا وقتی تنها حدود سی درصد گیاه رسید باید برداشت شروع شود. (مقدار نارس گیاه با رطوبت خود گیاه در انبار تکامل می یابد). بلافاصله بعد از بذر پاشی آبیاری صورت گیرد اگر رطوبت کافی نباشد روز سوم آبیاری تکرار می شود.
مراحل آبیاری از اول بهمن به فاصله 20 روز از هم انجام می گیرد. نوع کود مصرفی در زمان کاشت استفاده از کودهای شیمیایی 300 کیلو در هکتارفسفات و اوره به نسبت 2 و 1 است. معمولاً در نیمه اول فروردین وقتی حدود یک سوم ساقه ها تغییر رنگ داد باید برداشت شود. میزان متوسط تولید در هر هکتار تقریبا 700 کیلو می باشد. در مورد زمان برداشت محصول اگر هدف از کشت مصرف برگ های بالنگو بعنوان سبزی تازه خوری باشد قبل از گلدهی به برداشت گیاه اقدام می شود. امّا جهت اسانس گیری از اندام هوایی در مرحله 50 درصد گلدهی برداشت صورت می گیرد و اگر تولید دانه مد نظر باشد پس از زرد شدن برگهای گیاه که کپسول به رنگ زرد یا قهوه ای هستند برداشت انجام می پذیرد.
خواص درمانی و داروئی گیاه بالنگو:
دانه های بالنگو دارای موسیلاژ، منبع خوبی از فیبره روغن و پروتئین بوده و اثرات داروئی و تغذیه ای فراوانی دارد. تخم بالنگو در درمان ناراحتی های گوارشی بسیار موثر است و باعث تقویت قوای معده می شود. بالنگو مقوی قلب و جهت تپش قلب نفع بسیار دارد. شربت تخم بالنگو ضد سرما خوردگی است وجایگزین بسیار خوبی برای آنتی بیوتیک میباشد. از دیگر خواص بالنگو برای رفع دلپیچه، رفع اسهال خونی، رفع صرع و غش میتوان نام برد. بالنگو در درمان ورم روده، تقویت سیستم ایمنی بدن، درمان سرفه های خشک و آسم موثرمی باشد همچنین جهت جلو گیری از ریزش مو و تقویت ریشه مو تاثیر بسزایی دارد.
موارد کاربردی:
روغن بالنگو علاوه بر مصارف غذایی در صنعت رنگ و روغن جلا به کار میرود. همچنین در چرم سازی، دباغی، صابون سازی، تولید رنگهای روغنی محافظ چوب(واکسن میل و جوهر چاپ استفاده می گردد). کنجاله این گیاه در تغذیه اسب ها، نشخوار کنندگان و غذای خرگوش استفاده می شود.
ممنوعیت ها:
عوارض خاصی تا کنون از مصرف این گیاه داروئی گزارش نشده اما همانند گیاهان داروئی دیگر بایستی از زیاده روی در مصرف بعلت طبع گرم و تر بالنگو افراد گرم مزاج نباید بیش از حد آن استفاده کنند.
منابع:
مظفریان، ولی الله. سال 1391. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران، انتشارات فرهنگ معاصر.
میر شکاری، جواد . گیاهان داروئی، انتشارات فرهنگستان زبان وادب فارسی.
اهوازی، مریم. رضوانی، اقدم علی. حبیبی خانیانی، بهنام. سال 1389، بذر گیاهان داروئی، انتشارات جهاد دانشگاهی تهران.