پنيرك

نام فارسي
پنيرك - پنيرك برگ قرمز- پنيرك صحرايي - خبازي - خيرو- ملوخيا- پنيرك كبير
ساير نام هاي آن خطمي معطر، پنيرك وحشي ، نان كلاغ ، خيره ، اوت پر، فوچاكو، كوكر، خباجي است .
نام علمي
Malva sylvestris
نام هاي مترادف علمي
Malva mauritiana- Malva mauritiana var. L. var. sinensis- Malva sinensis
نام انگليسي
Round clock- Marsh mallow – High mallow- Blue Mallow, Cheeseflower- Common Mallow- High Mallow- Hock- Mauls Mallow - zebrina mallow- cheese cake- marsh mallow-malva- Cheeses- Tall Mallow- leaved Mallow- Garden Mallow

دوره رويش : بهار تا پاييز
دوره گلدهي: اواخر بهار تا پاييز

انتشار جغرافيايي در جهان: 
اين گياه منشأ اروپايي داشته و تقريباً در تمام نقاط جهان مي رويد.در كشورهايي چون آلمان يك گياه دارويي عمده به شمار مي آيد. كشورهاي يوگسلاوي ، بلغارستان و روماني مهم ترين توليد كننده و صادركنندگان پنيرك هستند.
پراكنش جغرافيايي در ايران :
دامنه هاي البرز- اطراف تهران-كرج-كن- بيلغان-در مناطق شمال ايران- نواحي غربي درياي خرز -اطراف گيلان - ايسپيلي - آستارا – آذربايجان- دليجان- زراب بند - نزديك تبريز- خوي - اروميه - آستارا- قراچال، در كوه هاي گرد، مناطق مركزي ايران، اصفهان، سمنان، دامغان، اراك، خراسان، قوچان،كپه داغ، بين تربت حيدريه ، بروجرد ، اسدآباد ، مشهد، تايباد، هزار مسجد ( در 2200 متري)،جنوب جزيرة قشم، شيراز، خنج، بندرعباس، كرمان ، بلوچستان ، اردكان (هامانه)، مهريز، تنگ چنار، اطراف يزد
قسمت هاي مورد استفاده: 
برگ، گل، ريشه و بعضاً گياه كامل

نياز اكولوژيكي: 
اين گياه در طول رويش به آب فراوان نياز دارد.خاك هايي كه اين گياه در آن كشت مي شود بايد داراي بافت متوسط و غني از مواد غذايي بوده و ضخامت زيادي داشته باشد .
تناوب كشت:
پنيرك بهتر است با غلات و با گياهان و جنين به تناوب كشت شود. تكرار كشت اين گياه در يك زمين پس از سه سال انجام پذير است.
آماده سازي خاك و كود دهي:
در فصل پائيز شخم عميقي زده شده و سپس 80 تا 100 كيلوگرم در هكتار اكسيد پتاس و 40 تا 60 كيلوگرم در هكتار اكسيد فسفر داده مي شود. كودهاي فسفره و پتاس بايد قبل از كاشت و در پاييز به زمين افزوده شوند. 20 كيلوگرم در هكتار نيز ازت به زمين اضافه مي شود. كود ازته به صورت 'اسپليت' و در دو تا سه نوبت به گياه داده مي شود به طوري كه كود ازته (اوره) به ميزان 60 كيلوگرم در هكتار سه هفته پس از سبز شدن، 60 كيلوگرم در پايان مقدار مصرف اوليه 30 كيلوگرم كود ازته به صورت سرك در اواخر تير جهت گل دهي مجدد اضافه مي شود . در - يعني در اواخر خرداد و 40 فصل بهار از انجام اعمالي كه سبب كاهش رطوبت خاك گردد بايد خودداري نمود در اين فصل قبل از كاشت بايد زمين را تسطيح و بستر خاك را براي كاشت بذر آماده نمود. عمليات ثانويه آماده سازي مانند ديسك و لولر بايد طوري انجام شود كه زمين كاملا مسطح باشد تا جوانه زني مناسب صورت گيرد.

آماده سازي بذور قبل از كاشت:
اين گياه به دليل حساسيت به سرما به صورت يك ساله كشت مي شود، جهت شكستن خواب بذر، بذرها بايد به مدت دو ساعت در آبي با درجه حرارت 70 درجه سانتيگراد و يا يك الي دو دقيقه در آب جوش قرار گيرند و پس از آن در دماي اتاق خشك شوند. قبل از كاشت بذور بايد با تیرام  دو درصد آنها را ضدعفوني نمود. 

عمليات كاشت:
تكثير پنيرك توسط بذر به صورت رديفي صورت مي گيرد،فاصله مناسب كاشت مستقيم در اين گياه 60 سانتي متر بين رديف كشت و 30 سانتي متر روي رديف مي باشد، ضمن اين كه عمق مناسب كاشت يك الي دو سانتي متر در نظر گرفته مي شود. تاريخ مناسب كاشت مستقيم پنيرك اواخر اسفند ماه تا فروردين است، تاخير در كاشت عملكرد گل را به شدت كاهش مي ده د . در 30- صورتي كه بذرها به روش كپه اي كشت شوند، فاصله رديف ها 60 تا 80 سانتي متر و فاصله بوته ها در طول رديف 30-40 سانتي متر باشد.پس از كشت رديفي بذرها در زمين اصلي - سانتي متر است.در هر دو روش عمق كاشت بذور بايد  بلافاصله زمين را بايد آبياري نمود. چنانچه بذرها به روش كپه اي كشت مي شوند در هر چاله بايد پنج تا شش بذر قرارداده و پس از سبز شدن به حذف بوته هاي ضعيف اقدام نمود. ممكن است در پاييز در خزانه كاشته شده و در بهار به مزرعه منتقل نمود.

ميزان بذر مصرفي در هر هكتاردر كشت مستقيم 4-5 كيلوگرم و در كشت كپه اي 1-1/5 كيلو گرم است. ضمن اینکه كه تراكم مناسب اين گياه حدود بين 55 هزار تا 60 هزار بوته در هكتار است. تاريخ سبز شدن در اين گياه بين يك تا حداكثر دو هفته مي باشد.
داشت
در صورتي كه بذرها به صورت متراكم در طول رديف ها كاشته شده باشند، بايد در مرحله هفت تا هشت برگي به تنك
كردن آنها اقدام نمود به طوري كه فاصله دو بوته در طول رويش رديف 30 تا 40 سانتيمتر گردد. اين گياه به اكثر علف كش ها حساس است و هيچگونه علف كشي پس از سبز شدن گياه نبايد مورد استفاده قرار گيرد، از اين رو در طول دوره بايد دو تا سه بار اقدام به وجين مكانيكي علف هاي هرز نمود. آبياري منظم و به موقع،نقش عمده اي در افزايش عملكرد دارد. از آفات اين گياه قارچ عامل بيماري زنگ است كه براي مبارزه با آن مي توان از محلول 4 زینب درصد به صورت محلول پاشي استفاده نمود. تاكنون بيماري خاصي در اين گياه شناخته نشده است.
عمليات برداشت:
در روزهاي آفتابي و خشك اوايل تابستان ، به صورت روزانه يا هفتگي در اوقات خنك روز از ابتداي تير ماه تا انتهاي مهر ماه و شروع زمان سرما زدگي انجام مي شود و معمولا بيشترين برداشت گل در تيرماه انجام مي شود.

برداشت گل هاي پنيرك به همراه كاسبرگ ها صورت مي گيرد. گل ها را پس از برداشت بايد به سبد منتقل كرد و از ايجاد هر گونه فشار به آنها خودداري نمود. برگ هاي بدون دمبرگ به تدريج توسط كارگر برداشت مي شوند. بهترين زمان برداشت برگ ها هنگامي است كه گياهان به گل مي روند.
در اين مرحله برگ ها بيشترين مقدار مواد موثره را دارا مي باشند. گل ها را پس از برداشت بايد به ضخامت دو تا سه
بند انگشت بر روي هم قرار داد تا خشك شوند. از قراردادن گل هاي پنيرك در آفتاب بايد خودداري نمود؛ زيرا آفتاب تاثير نامطلوبي بر مواد موثره آن دارد. نسبت گل و برگ تازه به خشك شش به يك و پنج به يك مي باشد.
روش برداشت همراه با بالاترين كيفيت اين گياه،برداشت دستي است. در برداشت گل بايد دقت شود كه گل هاي باز شده بدون دمگل برداشت شود. گل ها، مدت زمان اندكي باز بوده و بعد جمع مي شوند كه چيدن آنها در اين حالت باعث كاهش كيفيت گل ها مي شود. اگر خشك كردن اندام ها با استفاده از دستگاه خشك كن انجام مي شود ،حداكثر دما بايد در حدود 40 درجه سانتي گراد باشد، ولي مي توان گل ها را در سايه همراه با تهويه مناسب نيز خشك كرد كه در اين حالت گل ها بايد با حداكثر ضخامتي حدود پنج سانتي متر بر روي يكديگر قرار گيرند.
محل خشك كردن بر روي توري بايد داراي فاصله از سطح زمين باشد به نحوي كه جريان هوا از پايين وجود داشته و تهويه محصول انجام گيرد. مدت زمان خشك كردن در اين حالت سه الي پنج روز مي باشد. فقط پس از اطمينان از خشك بودن كامل گل اقدام به ريختن آن در داخل كيسه ها مي گردد. ريختن گل هاي تر، بر روي يكديگر باعث رشد قارچ و از بين رفتن محصول جهت فروش خواهد شد.

اين گياه فوق العاده به سرما حساس بوده، داراي نياز آبي بالايي مي باشد. در شرايط كم آبي عملكرد گل شديداً كاهش مي يابد. در بازار ايران، فقط گل پنيرك به صورت خشك شده (بنفش رنگ) وجود دارد كه مي توان طبق روش ذكر شده از آن استفاده كرد.
ميزان توليد:
تقريباً از هر شش كيلوگرم گل تازه،يك كيلوگرم گل خشك بدون دمگل به دست مي آيد. عملكرد اين گياه (گل خشك بدون دمگل) بين 550 تا هزار و 200 كيلوگرم در هكتار مي باشد و در صورت شرايط مناسب می توان به 800 كيلوگرم در هكتار دست يافت.