نام علمی زنجبیل شامی: Inula Helenium
نام های دیگر زنجبیل شامی: راسن، جناح رومی
درصد خلوص بذر زنجبیل شامی: 90%
درصد قوه نامیه بذر زنجبیل شامی: 90%
وزن هزاردانه زنجبیل شامی: 1 گرم
مشخصات گیاه شناسی زنجبیل شامی:
زنجبیل شامی گیاهی است چند ساله با ساقه راست، توخالی، به بلندی 2-1 متر، کرکدار با شاخه های منشعب، برگهای آن بدون دمبرگ است و بن برگ، ساقه آغوش و همچنین برگ آن متناوب و به رنگ سبز روشن است، پهنه فوقانی برگ زبر و پهنه تحتانی آن کرکدار مایل به سفید میباشد. گلهای زنجبیل شامی به رنگ زرد متمایل به قهوه ای و ریشه آن در سطح خارجی ضخیم گوشتی و قرمز رنگ یا زرد کمرنگ با بوی خیلی تند و معطر و طعم تلخ و گس است.
پراکنش زنجبیل شامی:
گیاه زنجبیل شامی در چمنزارهای مرطوب و نقاط باتلاقی شمال آسیا در خاورمیانه، اروپا، جنوب غربی چین و ایران به طور خودرو میروید. در ایران در مناطق شمالی، غرب و مناطق مرکزی مانند اراک دیده میشود.
ترکیبات شیمیایی زنجبیل شامی:
از نظر ترکیبات شیمیایی گیاه زنجبیل شامی دارای اسانس و یک ماده عامل تلخ و بنزوئیک اسید میباشد. در ریشه آن مواد اینو‌لین، پزو‌دواینولین و اینو‌لین وجود دارد. به علاوه از ریشه آن مواد سمی آلانتولاکتون، ایزو‌آلانتولاکتون و دیهایدروآلانتولاکتون جدا شده است. سمیت آلانتولاکتون کمتر از ساپونین است ولی از نظر ترکیبات شیمیایی شبیه ساپونین است. ماده دیهایدروآلانتولاکتون از سموم قلبی خیلی شدید است. در گزارش دیگری د مورد ترکیبات شیمیایی ریشه راسن آمده است که در آن یک ماده رز‌ینی گس، نرم و قهوهای رنگ، یک اسانس، مادهای به نام هلنین یا کافور راسن و در آخر اینو‌لین وجود دارد. ماده اینو‌لین در حدود 40 درصد ریشه را تشکیل میدهد.
در گزارش دیگری در مورد ترکیبات شیمیایی راسن آمده است که ریشه راسن دارای هلنین، انسولین، مو‌سیلاژ و اسانس میباشد.
خواص و کاربرد زنجبیل شامی:
در چین و ژاپن ریشه آن را به عنوان قابض، مقوی معده، نرم کننده سینه و مقوی عمومی برای بیماری سل به کار میبرند. داروی ضد کرم شکم است. برای معالجه وبا، تب مالاریا، التهاب لولههای گوارشی، اسهال خونی و برونشیت خوردن آن تجویز میشود. در استعمال خارجی به عنوان تر‌یاق ضد سم مار و حشرات سمی کاربرد دارد. در کره ریشه زنجبیل شامی برای بند آوردن اسهال و در موارد کو‌لیک، گوش درد، دندان درد و دردهای ناگهانی موضعی خورده میشود. سرشاخههای گلدار گیاه در اغلب داروخانههای چین به عنوان داروی تونیک عرضه میشود. در فرانسه معمول است که از دم کرده 50 گرم ریشه راسن در یک لیتر آب جوش که با عسل شیرین شده باشد، 4- 5 فنجان در روز برای تسکین سرفه میخورند. ریشه راسن از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب ستی ایران خیلی گرم و خشک است. خوردن آن فرح بخش است و دارای نیروی تر‌یاقیه و مبارزه با آثار مسمومیت میباشد. مقوی قلب، دهانه معده، هاضمه، نیروی جنسی و مثانه است. مالیخولیا و احساس وحشت و ترس را رفع میکند و انسداد مجاری کبد و طحال را از بین میبرد و گاز و نفخ را تحلیل میدهد. مسکن دردهای سر و کبد و درد مفاصل و روماتیسم و سیاتیک و درد پشت میباشد.
روش مصرف زنجبیل شامی:
مقدار خوراک زنجبیل شامی در دمکردهها 2-1/5گرم آن در 150-100 گرم آب جوش (یک فنجان) است و قبل از غذا خورده میشود، و در جوشاندهها 1/5 گرم آن در یک فنجان آب جوشانده تهیه میشود که قبل از غذا خورده میشود. بهتر است با عسل شیرین شود. جانشین زنجبیل شامی در خواص ایر‌سا و قسط شیرین است. خوردن دمکرده آن همچنین ضماد آن برای امراض سرد و مرطوب نظیر قطره قطره ادرار کردن بی اختیار که ناشی از سردی است، ادرار در بستر و باز شدن قاعدگی نافع است. شستن ورمها با دمکرده راسن در سرکه مفید است و محلل ورم میباشد. خوردن 5 گرم انگشتپیچ گرد آن با عسل برای سرفه و تنگی نفس و سختی تنفس و اخراج بلغم از سینه نافع است. خوردن دمکرده آن با سرکه رقیق برای رفع آثار سموم جانوران گزنده و سایر سموم سرد مفید است. استعمال قطره آن در گوش برای رفع طنین و صدا در گوش نافع است. اگر 30 گرم ریشه آن را در یک لیتر عصاره رقیق لیموتر‌ش تازه 5-4 روز بخیسا‌نند و هر بار یک قاشق آشخوری بخورند برای اشخاص مسن مبتلا به آسم برو‌نشیتی مفید است. روش تهیه آب عسل خلطآور: ریشه راسن 4 گرم، لبلاب 4 گرم، زوفا 4 گرم. اینها را در یک لیتر آب جوش دمکرده صاف نمایند و 60 گرم عسل سفید به آن بیفز‌ایند. این شربت را باید به تدریج در عرض روز خورد، برای خلط آوردن در برونشیت مزمن مفید است.
مضرات مصرف زنجبیل شامی:
مصرف زنجبیل شامی برای گرم مز‌اجان خوب نیست و سردرد میآورد و اگر اسراف در خوردن آن نمایند موجب فساد خون و قطع نیروی جنسی میشود، در این قبیل موارد باید از سرکه و میوههای ترش، مانند انار ترش استفاده نمایند.
